Bir önceki yazımız da (15-12-2007 Zaman - Belcıka eki, sayfa 20) çocuklarımızı tanıyıp tanımadığımızı sormuş ve bununla ilgili bir teklifte bulunmuştuk. Çocuklarımızın davranışları arasında bizim hoşlanmadığımız, yanlış davranışları olabildiği gibi; bizim beğendiğimiz ve devam etmesini istediğimiz güzel davranışları da vardır. Bunların yanında çocukların bilmediği fakat bizim onlara öğretmemiz gereken yeni davranışlar da vardır. Çocuğun bu davranışlarını bir liste* halinde tespit ettikten sonra, çocuğumuzla davranışları üzerine konuşmalar yapar ve onu daha rahat bir şekilde yönlendirebiliriz. Yani yanlış davranışlarının neler olduğunu, bu davranışların niçin yanliş olduğunu ve doğrusunun ne olduğunu izah edebliriz. Doğru davranışlarının neler olduğunu, bu davranışların neden doğru ve güzel olduğunu ve bunlara devam etmesi gerektiğini belirtiriz. Yeni davranış şekillerini kazandırmak için nasıl ve niçin yapması gerektiğini anlatırız. Tabiki bu konuşmalar esnasında çocuğumuzun yaşına ve anlayışına göre hareket ederiz. 3 yaşındaki çocuğumuzla 15 yaşındaki çocuğumuzun anlayışları farklıdır. Fakat her ikisininde açıklamalara ihtiyacı vardır.
Çünkü insanoğlu doğumundan itibaren bu hayata uyum sağlamaya çalışır. Bu hayatta neyin doğru neyin yanlış olduğunu öncelikle anne ve babasından, sokağından, okulundan, medya araçlarından görerek öğrenir. İşte bu noktada çocuğa öğretilecek şeylerin doğru ve yanlışlığı, neden ve nasıllığı bizler tarafından çocuklarımıza aktarılmazsa, o neyin doğru neyin yanliş olduğunu kavrayamaz, hayatın içinde uyması gereken kuralları bilemez, kendisinden bekleneni yerine getiremez. Sonra da halkın içinde problem kişiler olarak karşımıza çıkarlar. Peki bunun sorumlusu kimdir? Tabiki anne ve babasıdır. Çünkü onlar çocuğunu gerekli ve yeterli şekilde açıklamalarla eğitememiş, güzel ve doğru davaranışlar kazandıramamıştır.
Peki neler yapmalıyız?
Öncelikle çocuklarımıza disiplin kazandırmalıyız. Disiplin: sayısız farklı koşulda ve durumda tekrarlarla, çocuğa nasıl davranacağını öğretme ve kendini kontrolü sizden ona geçirme işlemidir. Disiplinin amacı: Cocuğa istenen davranışları kazandırmak ve kendi kendini kontrol etmesini sağlamaktır. Disiplin uygulama tarzına göre iki çeşittir:
1- İç kotrollü disiplin ( özdenetim): Çocuklarımıza yapmaları yada yapmamaları gereken kuralları, davranışları belirledikten, neden ve niçin yapmaları ya da yapmamaları gerektiğini öğrettikten sonra, nelerin yapılıp nelerin yapılmaması gerektiğini bilmeleri ve kendi kendilerine karar vermeleri, sürekli uyarı ve ikaza gerek kalmadan görevlerini yerine getirmeleridir. (Mesela: diş fırçalama, banyo yapma, ödevlerini zamanında yapma, gece belirli bir saatte yatma, eşyalarını toplama vb.) Kısaca, çocuğun kendi kendini yönetme yeteneği kazanmasını sağlamaktır.
2- Dış kontrollü disiplin: Çocuğumuza kurallar koymadan, nelerin yapılıp nelerin yapılmaması gerektiğini belirlemeden,neden ve niçinini öğretmeden, bazı kuralları benimsetmeye calisma ve sürekli dış uyarı ve ikazlarla bu kurallara uymasını sağlamaktır.(Mesela: diş fırçalama, banyo yapma, ödevlerini zamanında yapma gibi davranişların neden ve niçinini kavramamış fakat bizim zorlamamızla yapması gibi) Kısaca, çocuğa baskı yaparak, çocuğun kendi kendini yönetmesi değil, bizim onu yönetmeye çalışmamızdır.
Çocukta disiplinin hedefi ‘özdenetimi geliştirmek’tir.
Çocuklarımıza kazandırmamız gereken en önemli şey kendi kendini kontrol (özdenetim) yeteneğini kazandırmaktır. Yani çocuk neyin doğru neyin yanlış olduğunu bilmeli ve buna göre hareket etmesi gerektiğini anlamalıdır. Örneğin anne-babasının zorlamasıyla ders çalışan, odasını toplayan, anne-baba kontrolü kalkınca ders çalışmayan, odasını toplamayan çocuk (genç), bu özdenetim yeteneğini kazan(a)mamış demektir. Diğer bir ifadeyle, doğru olanla olmayanı özüne sindirememiştir. Bunun sorumlusu da bu davranışları çocuğuna öğretmeyenler, gerekli açıklamalarla yönlendirmeyenlerdir.
Fakat şunu unutmamak gerekir ki, çocuklarımız bu açıklamaları hemen anlayamazlar. Kendilerinden bekleneni yerine getiremezler. Onun için zaman zaman yine aynı yanlışları tekrar edebilirler. Burada bize düşen görev ise sabırlı olmak ve yeniden açıklama yapmaktır. Ondan beklenenin ne olduğu, yaptığı hatanın ne olduğunu, doğrusunun ne olduğunu, gerekirse onlarca defa, tekrar tekrar anlatmalıyız.Çünkü çocukların davranışlarını istenen şekle göre ayarlamaları zaman alır. Öğrenmesi, öğrendiği şeyi uygulaması ona göre zor olabilir. Yada zaman zaman nasıl davranması gerektiğini unutabilir. Bundan dolayı anne ve baba çocuklarının hareketlerini kontrol altında tutmalı ve gerekli zamanlarda müdahale ederek yeniden anlatmalıdırlar. Böylece çocuğumuz zamanla kendi isteklerini ve dürtülerini dizginlemeyi öğrenir. Yer, zaman ve şartlara göre neyin doğru, neyin eğri olduğunu kendisi tespit edebilir. Her şeye rağmen arada bir yanılmasını, hata yapmasını da normal karşılamalıyız.Çünkü o bir kişilik kazanmaya çalışıyor. Deneme ve yanılmalarla, hatalarla, davranışlarının sonuçlarını görmeye, kavramaya gayret ediyor. Biz de ona yardımcı oldukça hayata daha iyi ve bilinçli olarak hazırlanmış olacaktır.
Bir sonraki yazıda görüşmek dileğiyle iyi günler diliyorum.
1-Çocuğumun doğru davranışları: Odasını temiz tutuyor, her gun dişini fırçalıyor,vs. …
2-Çocuğumun yanlış davranışları: İstediğini alamayınca devamlı ağlıyor, yemeğini düzenli yemiyor vs. …
3-Çocuğuma kazandıracağım yeni davranışlar: teşekkür etmesini, özür dilemesini, zamanında yatmasını vs. …
Bu yazı 23-01-2008 tarihli zaman-belçika ekinde yayımlanmıştır.
Bu yazı 23-01-2008 tarihli zaman-belçika ekinde yayımlanmıştır.
